KLIMAATVERANDERING
De realiteit van klimaatverandering werpt zijn duistere schaduw over bos en mensheid. We weten dat de ecosystemen van de Amazone en de tropische bossen enorme hoeveelheden koolstof opslaan. Deze gebieden zijn daarom essentieel voor de stabilisering van de weers- en klimaatpatronen op de planeet. Menselijke activiteiten veroorzaken 10 tot 15% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgas, de stof die leidt tot de opwarming van de aarde. Stijgende temperaturen kunnen leiden tot droogte of overstromingen. Oerwoud dat al onder druk staat, kan verzwakken, wat leidt tot nog meer ontbossing. Bovendien kunnen de bewoners die in tropische bossen wonen hun huis, hun middelen van bestaan en soms zelfs hun leven verliezen door de verwoestende effecten van de opwarming van de aarde.
ONTBOSSING
Suriname, het kleinste land in Latijns-Amerika met ruim 163.000 vierkante kilometer en een bevolking van meer dan 550.000 inwoners, is er in zekere zin beter aan toe dan andere landen in de regio, zoals Peru en Brazilië, waar bossen in hoog tempo verloren gaan door agrarische activiteiten z.a. veeteelt en landbouw (o.a. soja), houtkap en of urbanisatie. Met zijn 93% bosbedekking behoort Suriname tot de HFLD-landen (High Forest Low Deforestation), landen met veel bos en weinig ontbossing. Maar voor hoe lang nog? Sinds 2008 zien we een zeer sterke ontbossingstrend: in tien jaar is de ontbossing gestegen van 0,02 % naar 0,11 %. Momenteel is 2,5 miljoen hectare uitgegeven aan houtkapconcessies. De toegenomen houtproductie zorgt o.a. voor bosdegradatie of bosverarming.
Met partners en deskundigen slaat ACT-Suriname alarm. Samen werken wij aan maatschappelijke verandering en bewustwording, ook bij de beleidsmakers, om onze natuur en onze unieke cultuur te beschermen tegen bestaande en nieuwe bedreigingen.
EXTRACTIEVE ACTIVITEITEN/ MIJNBOUWINDUSTRIEËN
Ons Surinaamse bos bevat waardevolle dingen zoals olie, goud, hout en uiteraard grond - allemaal natuurlijke hulpbronnen die kunnen worden omgezet in kortetermijnwinsten voor nationale en internationale belanghebbenden.
In Suriname onderscheiden we twee goudsectoren, de middelgrote en kleinschalige. Elke goudsector werkt op aan andere manier. De middelgrote goudsector ontwikkelt de grote economisch winbare goudertsafzettingen met buitenlands kapitaal. Activiteiten van multinationals in de mijnbouwsector hebben in algemene zin een belangrijk effect op de economie van ons land, zeker omdat de Surinaamse productie vrij eenzijdig is en daardoor voor een groot deel afhankelijk is van de exploitatie van grondstoffen.
Ambachtelijke, kleinschalige en vaak illegale mijnbouw is verantwoordelijk voor 60% van alle Surinaamse goudproductie en wordt beschouwd als een belangrijke bron van werkgelegenheid in het binnenland. Buiten het zicht verplaatsen illegale porknokkers of garimpeiros zich langs rivieroevers en door bossen, op zoek naar goud. De vernietiging is moeilijk te volgen, vanwege de ongereptheid van het bos, te weinig overheidscontrole en monitoringsmateriaal en vanwege ouderwetse wet- en regelgeving waarbij de lokale gemeenschappen niet betrokken zijn.
Wanneer goudafzettingen worden gevonden, gebruiken de ‘kleine’ goudzoekers kwik om goud te scheiden van andere mineralen. Deze giftige stof komt terecht in rivieren en daarna in de voedselketen van de lokale gemeenschappen. Vis bijvoorbeeld is dan ongeschikt voor consumptie en kan ernstige ziektes veroorzaken voor de lokale bewoners. En toch blijft de belofte van rijkdom mensen weglokken uit dorpen en buurlanden, naar deze niet-duurzame onderneming, die soms dodelijk kan zijn vanwege gangs, tuberculose, hiv, malaria en lepra. Het is duidelijk dat de gestage expansie van de mijnbouwsector ten koste gaat van bos en milieu, rechten en levensonderhoud van gemeenschappen; dit heeft ook een zware impact op de Surinaamse maatschappij en het welzijn van de bevolking in het algemeen.
In 2015 heeft ACT de Storytelling kaart 'Amazon Gold Rush' ontwikkeld, die de vernietiging van 41,136 hectares (2014), een stijging van 893% (tussen 2000 en 2014) ongerept regenwoud in de afgelegen regio's van Suriname volgt. (Deze kaart wordt reeds bijgewerkt.) Dit multimedia platform geeft ons ook de gelegenheid om direct te zien hoe illegale mijnbouw, het bos van Suriname onder druk zet.
NIEUWE UITDAGINGEN
Bosbranden en de uitbraak van nieuwe ziektes zijn nieuwe uitdagingen met onbekende en ongekende effecten die de inheemse en tribale volkeren in één klap kunnen uitroeien. De jaarlijkse toename in wereldwijde bosbranden bosbranden in het Amazone regenwoud, maar ook infecties door nieuwe ziekteverwekkers van de bewoners van het Amazonegebied, kunnen desastreus zijn voor de culturen, hun woon en leefgebied en de biodiversiteit. Het is nu meer dan ooit zaak om strategische partnerschappen aan te gaan om de nieuwe uitdagingen beter het hoofd te kunnen bieden en onze weerbaarheid te vergroten.
INFRASTRUCTUUR
De aanleg van wegen ter ontsluiting van het binnenland is een noodzaak voor de beoogde ontwikkeling die door zowel de Overheid van Suriname als sommige binnenlandse gemeenschappen zelf, wordt nagestreefd. Dat zulks goed doordacht en met behulp van gedegen studies wordt afgewogen zou een dwingend karakter moeten hebben voor de verantwoordelijke leiders van het land. Wegen hebben een directe impact op de het ecosysteem, bosgebruik en de cultuur.
DE CASE VAN BR-163.
Sinds het aantreden van president Jair Bolsonaro in 2019 voert de Braziliaanse regering een openlijk discriminerende politiek tegen de inheemse bevolking en minderheden van Brazilië. De strategische bezetting van het Amazonewoud is één van de prioriteiten van Bolsonaro’s regering om de nationale soevereiniteit te versterken en economische ontwikkeling te promoten, ongeacht de nadelige gevolgen van de methoden die gebruikt zullen worden.
In 2019 besloot Brazilië om het programma Barão do Rio Branco uit te voeren. Dat besluit is genomen vanuit de coördinatie van het speciale secretariaat voor strategische zaken en het kabinet van de President. De uitvoering van het programma stond als prioriteit op de politieke agenda. Het programma bestaat uit vier megaprojecten, waaronder de constructie van een hydro-elektrische dam langs de Trombetas-rivier en het project van de hoofdweg BR-163 die het zuiden van Suriname zou verbinden met de noordelijke regio van Pará in Brazilië.
Het project voor de aanleg van de dam en de waterkrachtcentrale zal negatieve effecten hebben op de biodiversiteit, het milieu, het landschap en het natuurlijke en culturele erfgoed in Brazilië en andere landen in de regio. Verder zullen deze nieuwe infrastructurele werken directe gevolgen hebben voor de Trio, de Wayana en andere volkeren die in het zuiden van Suriname wonen. Het gaat om een gemeenschap van circa vierduizend mensen. De aanleg van de BR-163-weg gaat gepaard met hoge risico’s zoals illegale goudwinning en houtkap, criminaliteit en bedreiging van de inheemse leiders en gemeenschappen die hun gebied willen beschermen.
We moeten niet uit het oog verliezen dat in Suriname en nabij onze zuidgrens dertien inheemse en nomadische volkeren zich vrij verplaatsen in totaal- en vrijwillig isolement. Onder hen zijn er naar schatting veertig individuele Akuriyo die zich bewegen tussen Suriname en Brazilië. Dit project zou voor hen catastrofale gevolgen hebben, mede vanwege de introductie van ziektes waartegen zij geen immuniteit kunnen ontwikkelen (en die kunnen leiden tot vernietiging van gemeenschappen en hun culturen).
Bronnen
Leaked document: https://www.opendemocracy.net/en/democraciaabierta/leaked-documents-show-brazil-bolsonaro-has-grave-plans-for-amazon-rainforest/
APIB: http://apib.info/2019/05/17/nota-de-repudio-contra-o-programa-barao-do-rio-branco-o-governo-bolsonaro-e-sua-politica-genocida/
GRONDENRECHTEN VAN INHEEMSEN EN MARRONS IN SURINAME
De grondwet van Suriname, noch andere wetten in het nationale rechtssysteem erkennen speciale grondenrechten voor de Inheemse en Tribale volken. Suriname is één van de weinige landen in de wereld die de internationale ILO-conventie 169 niet heeft getekend. De deelnemende staten erkennen en beschermen de eigendomsrechten van de betrokken gemeenschappen over de grond die zij traditioneel bezetten en de natuurlijke hulpbronnen die zich daarop bevinden. De betrokkenheid van inheemse en tribale gemeenschappen bij deelname en goedkeuring in het proces van toewijzing van houtkap en/of mijnbouw concessies door de overheid aan buitenlandse of lokale bedrijven is heel zwak en zelfs nihil in Suriname.
De grondenrechten van Suriname zijn geregeld in de L-besluiten van 1982. Dit decreet houdt in dat alle grond waarvan niet kan worden aangetoond dat die iemand toebehoort, tot de staat Suriname behoort. Sinds de introductie van de L-decreten is grondhuur de enige titel die op staatsterrein kan worden verkregen, met een geldigheid van 15 tot 40 jaar met de optie tot verlenging. Mensen met eigendomsrechten zijn de rechtmatige eigenaars van de oppervlakte, maar niet van wat daaronder zit. Vaak hebben de inheemse en tribale gemeenschappen geen behoorlijke documenten om aan te tonen dat zij de oorspronkelijk bewoners en daadwerkelijk ook de beheerders zijn van hun gebied. Dit resulteert op zichzelf al in een erg zwakke positie in termen van grondenrechten.
Bronnen:
Heemskerk, Marieke: RIGHTS TO LAND & RESOURCES FOR INDIGENOUS PEOPLES & MAROONS IN SURINAME, 2005
Smith, Gwendolyn, The Rules are Changing:
Indigenous Peoples and Social Impact Assessments, White paper, May 2019, Consulted on http://greengrowthsuriname.org/wp-content/uploads/2019/06/White-Paper_The-Rules-are-Changing-ESIA.pdf