TRADITIONELE KLINIEKEN
Behoud van tradities.
In Suriname zijn de traditionele geneeswijzen voorbehouden aan hen die van oudsher aangewezen waren op moeder natuur en deze kennis van generatie tot generatie op elkaar overdroegen. Ons gezondheidsprogramma is toegespitst op het behoud van de traditionele geneeskunde en de integratie van traditionele geneeswijzen in de reguliere gezondheidszorg.
We begonnen hiermee al in 1999 in Kwamalasamutu. Op aanvraag van de gemeenschap helpen we onder andere ‘traditionele klinieken’ opzetten en hebben we het bijbehorende en internationaal erkende ‘Sjamanen en Leerlingen programma’ in de dorpen Tepu, Kwamalasamutu, Apetina, Sipaliwini en Gonini Kiki Mofo ontwikkeld. We bieden ook ondersteuning bij kennisoverdracht en behandeling van patiënten uit de lokale gemeenschap.
De traditionele klinieken opereren volgens het concept van respect en bescherming van de inheemse eigendomsrechten. Bescherming van Intellectueel Eigendom en Traditionele Kennis is al jaren onderwerp van gesprek bij de kennisdragers. De vroegere sjamanen (piaimannen), die zich nu graag dresiman (kruidendokters of traditionele genezers) noemen, rekruteren zelf leerlingen met een passie voor geneeskrachtige planten. Voor de versterking van het gezondheidsprogramma stimuleren wij de kennisuitwisseling tussen de sjamanen en hun leerlingen in verschillende Trio- en Wayana dorpen. Dit zal uiteindelijk bijdragen aan het doen herleven van traditionele vormen van geneeskunde, geïntegreerd met de aanwezige westerse geneeskunde. De patiënt beslist zelf of hij/zij de westerse of traditionele kliniek bezoekt.
Ons traditionele “geneeskunde integratie- en promotieprogramma” heeft ook internationale erkenning geoogst. In 2002 werd het door de UNESCO NUFFIC uitgeroepen tot het beste programma voor bescherming van Inheemse Kennis. In 2003 won het de ‘World Bank Development Marketplace Global Competition’. En in mei 2007 werd het door het Verenigde Naties Programma voor het Milieu (UNEP), Verenigde Naties Programma voor Ontwikkeling (UNDP) en de Wereld Natuurbeschermingsorganisatie IUCN, gekozen als één van de tien finalisten die meedongen naar de prestigieuze mondiale prijs voor milieu en duurzame gemeenschapsontwikkeling.
In 2017 zijn wij een samenwerking aangegaan met de Medische Zending in Suriname om de uitwisseling van kennis en de integratie van traditionele geneeswijzen in de reguliere gezondheidszorg te bevorderen.
“Als je een infectie krijgt, ga dan naar een arts, maar veel menselijke aandoeningen zijn ziekten van het hart, de geest en de ziel, de westerse geneeskunde heeft geen oplossing, maar ik genees ze.”
- Shaman & Ayhuasca Master in Ecuador.
Het traditionele ziekenverblijf voor de Aukaanse gemeenschap te Gonini Kiki Mofo is vooral opgericht voor de behandeling van spier- en botaandoeningen volgens de eeuwenoude marronkennis.
Ramon Awenkina, de Aukaanse dresiman, heeft zich ontpopt tot een echte entrepreneur die leeft van de kennis die hij heeft opgedaan, maar meer nog van de voortdurende drang om te experimenteren en efficiënter en effectiever te werken. Hij is een enorme inspiratie voor de inheemse broeders die hij op hun verzoek onder andere leert om zalfjes te maken van medicijnen. Omdat verse kruiden niet lang houdbaar zijn maar zalfjes wel, zijn ze nu in staat medicijnen op voorraad te houden. Ook stimuleert hij hen om meer initiatieven te nemen en zelf het management van de klinieken ter hand te nemen en steeds minder te leunen op ACT’s ondersteuning.
***VIDEO***
Hier is de kliniek in Matawai geopend in 2018.
Lees meer over de ervaringen van Dr. Mark Plotkin met de sjamanen van Kwamalasamutu:
Lees meer over het sjamanen project in de praktijk op de kliniek-blog.
ETNO-EDUCATIE
Belangrijk onderdeel van ons werk is het uitvoeren van educatie-activiteiten in onze werkgebieden in Zuid-Suriname. Dit gebeurt in overleg en in partnerschap met de lokale gemeenschappen. Daarbij wordt gestreefd naar de bescherming van milieu en natuur en het behoud van de traditionele kennis en cultuur. Het educatieprogramma ondersteunt hiermee ook onze andere programmagebieden: biodiversiteit, gezondheid en cultuur. We spreken van interculturele of etno-educatie, omdat het educatieprogramma steeds naar raakvlakken van de culturele beleving zoekt.
Dit gebeurt via praktische lessen over de waarde van het tropisch regenwoud en het behoud van een gezond ecosysteem. We hebben onder andere een serie Park Ranger-handleidingen ontwikkeld en gepubliceerd als een leermiddel in natuur- en cultuurbehoud voor zowel de kinderen van inheemse gemeenschappen als daarbuiten. De materialen helpen jongeren het verband te begrijpen tussen inheems landbeheer en het ongerepte bos waarin ze in wonen. De reeks bestaat uit drie afzonderlijke, maar samenhangende delen waarin verplichte curriculum-onderdelen van het natuuronderwijs worden gelinkt aan cultuur. Leerlingen in Zuid-Suriname zijn betrokken bij de ontwikkeling van de reeks en de bijbehorende posters.
Deze serie is goedgekeurd door het Surinaamse Ministerie van Onderwijs voor opname in het landelijke 'Environmental Education Box'-project, samen met ander ACT-educatief materiaal.
Naast de Junior Park Ranger-reeks zijn de volgende boeken door ons gepubliceerd:
- Lija, Sawo & Arimi, drie vriendjes uit Eluwima
- De leerling van de Sjamaan
- De zon heeft ook een huis
- Wapono Pakoro: een publicatie over inheemse architectuur; een beeld van de traditionele bouwkunst van de Trio’s en Wayana’s in het zuiden van Suriname.
Poster voor afvalbeheer, posters voorgoed gebruik van zonne-energie, water, etc.
***POSTER***
Cultuur- en kennisoverdracht van de dresiman aan jongeren gebeurt op een aparte manier. Via de lokale scholen worden er op verzoek momenten gecreëerd om die kennis op praktische en speelse wijze over te dragen aan de leerlingen, terwijl de ACT-rangers zich inzetten om het natuurbewustzijn te stimuleren.
CULTUREEL ERFGOED
Het behoud van materieel en immaterieel erfgoed is verankerd in onze doelstellingen en strategie. De levensvatnaarheid, gezondheid en weerbaarheid van inheemse en tribale volkeren is nl. onlosmakelijk verbonden aan hun cultureel erfgoed. Wanneer zij in staat zijn om te gedijen en te floreren op basis van hun traditionele leefwijze, kunnen zij in harmonie met de natuur leven. Het is die balans die van groot belang is voor behoud van die natuur.
Wij ondersteunen daarom de gemeenschappen in het veiligstellen van hun erfgoed. Dit doen we onder andere door hen te begeleiden in het vastleggen van hun orale geschiedenis. Wanneer we dit onderdeel koppelen aan ons werk op gebied van cartografie, ontstaat een zeer waardevolle documentatie van de geschiedenis en cultuur van gemeenschappen tegen de achtergrond van hun leefgebied. De gemeenschappen maken zelf de kaarten en geven hierdoor op unieke wijze invulling aan de overdracht van erfgoed aan de volgende generaties en tegelijkertijd ook een verrijking van de wereldgeschiedenis.
CULTUUR & STORYTELLING
Terrastories is een applicatie voor het vertellen van ‘geostory's’ die voor een van onze projecten is gebouwd om inheemse en andere lokale gemeenschappen in staat te stellen hun eigen mondelinge verteltradities te lokaliseren en in kaart te brengen over plaatsen die voor hen een belangrijke betekenis of waarde hebben. Sinds de ontwikkeling van de applicatie wordt het wereldwijd ingezet door de makers voor andere projecten waar de geschiedenis gekoppeld wordt aan het leefgebied.
Community leden kunnen plaatsen en verhalen toevoegen via een gebruiksvriendelijke interface en beslissingen nemen over het aanwijzen van bepaalde verhalen als privé of beperkt. Terrastories werkt zowel online als offline, zodat afgelegen gemeenschappen volledig toegang hebben tot de applicatie zonder internetverbinding.
Het project dat de ontwikkeling van Terrastories initieerde is het project voor de vastlegging van de orale geschiedenis van de Matawai volkeren. Lees meer over dit unieke verhaal in onze publicaties.
SIDE BANNER:
“Antropologen hebben verhalen geschreven, terwijl mijn mensen destijds niet konden schrijven. Maar ze vertelden verhalen en de antropologen legden ze vast. En nu de mensen niet meer bij ons zijn, moeten we deze verhalen ergens kunnen vinden. En dat is wat we nu hier doen met het project Terrastories. Ik probeer me voor te stellen hoe mijn voorouders hebben geleefd. Het helpt me om mijn ‘roots’ beter te kennen en daardoor ben ik trots om een Matawai te zijn!”
Basja Tina Henkie
RECHTEN INHEEMSE EN TRIBALE VOLKEREN
Inheemse volken zijn de oorspronkelijke bewoners van een bepaald gebied. Het zijn volken met een eigen geschiedenis, voorouderlijk grondgebied, traditioneel bestuur, taal, cultuur en tradities. Zij leven over het algemeen in een achtergestelde en kwetsbare positie en worden vaak uitgesloten of nauwelijks betrokken bij nationaal beleid: overal ter wereld, ook in Suriname.
Daarentegen leven Inheemse volken vaak in gebieden die het beste behouden zijn gebleven, vooral dankzij hun duurzame en allesomvattende levenswijze, met respect voor natuur en bovennatuur. Ze hebben een niet te evenaren traditionele kennis over diverse aspecten van de relatie tussen mens en natuur, die over vele generaties is opgebouwd en verrijkt. Inheemse volken zijn ook Tribale Volken, zij leven namelijk in stamverband.
Andere Tribale volken, in Suriname de Marrons, leven veelal op dezelfde manier als Inheemse volken en zijn evenzeer afhankelijk van hun leefmilieu voor hun overleving, voor het behoud van hun levenswijze en cultuur.
Wij ondersteunen onze partnergemeenschappen in hun pleidooi voor- en streven naar erkenning van hun recht om te wonen en te leven in hun voorouderlijk gebied, met hun eigen identiteit, traditioneel bestuur, taal, cultuur, levenswijze en tradities. In dit kader werken wij pro-actief samen met alle stakeholders, onder andere inheemse en tribale organisaties, de overheid van Suriname en kennisinstituten om beleid te ontwikkelen dat erop gericht is dit recht te beschermen.
LIFE PLAN
De Inheemse en Tribale volkeren in Suriname willen in staat zijn om zelf aan te geven hoe ze hun eigen ontwikkeling zien, wat voor hen belangrijk is en hoe ze hun eigen leven en hun gemeenschappen willen inrichten. Het ontwikkelen van een ‘Life Plan’ geeft ze die mogelijkheid. Life Plan is een tool waarmee gemeenschappen in het binnenland van Suriname middels een 'bottom-up' benadering, hun eigen ideeën en ontwikkelingsrichting gestructureerd op papier kunnen zetten en kunnen afstemmen op landelijk beleid. Dit moet o.a. resulteren in betere kansen en een beter beheer van hun leefgebieden. Daarom investeren wij in het helpen van onze partnerdorpen in het opstellen van hun eigen Life Plan.
GEISOLEERDE EN ONGECONTACTEERDE VOLKEREN
Er bevinden zich in Zuid Suriname en andere delen van het Amazonegebied nog steeds stammen die nog nooit in contact zijn geweest met buitenwereld of er bewust voor kiezen om geïsoleerd te leven. Deze stammen die nog nooit 'ontdekt' zijn hebben het recht te leven zonder verstoring. Wij pleiten daarom voor hun vrijheid en bescherming en ondersteunen beleid dat hun behoud en behoud van hun leefgebied waarborgt.
In oktober 2019 hebben wij met andere partners deelgenomen aan de regionale vergadering in Peru om de situatie van geïsoleerde inheemse volkeren in het Amazonegebied te analyseren en te bespreken en om de conclusies te vernemen van het regionaal rapport ‘Inheemse volkeren in isolatie: gebieden en ontwikkeling in de Amazone en de Gran Chaco’. Meer weten over het rapport (in het Spaans en Portugees): https://www.amazonteam.org/wp-content/uploads/2019/10/Land-is-life-25-septiembre-2019.pdf
In het kader van de verklaring die toen werd getekend, waaronder een besluit om een regionale werkgroep op te richten voor geïsoleerde inheemse bevolkingsgroepen, zal ons werk nu in Suriname worden voortgezet ter ondersteuning van een multidisciplinaire en multi stakeholder benadering. In samenwerking met de Organisatie van Inheemsen in Suriname (OIS) worden gegevens over de Akuriyo verzameld, die vermoedelijk nog steeds buiten de dorpen Kwamalasamutu en Tepu in vrijwillige isolatie wonen. Hoogstwaarschijnlijk zijn deze geïsoleerde groepen aanwezig nabij de grens met Brazilië. Ook zal er een programma worden ontwikkeld voor het behoud van de cultuur van deze bijna 'verloren’ stam.
SIDE BANNER:
Lees het unieke en bijzonder verhaal van Ponne, de Akuriyo:
***link***
“Als kind leerde je al bomen klimmen en pijl-en-boog schieten. We liepen naakt rond, maar toch niet helemaal. Onze geslachtsdelen waren nog een beetje bedekt. Ik was nog heel jong toen ik op een dag terugkeerde van het jagen. Ik hoorde stemmen maar wist niet wie het waren. Het bleken missionarissen te zijn die zeiden dat we niet voor hun hoefden te vrezen. Ze vroegen aan ons met hoeveel we waren, maar uit voorzorg vertelden we dat niet. Later heb ik gezien dat het ze toch is gelukt om de meeste van ons bij elkaar te brengen. Dat gebeurde op Tepu aan de Tapanahonirivier.”